Medemblik oudste stad aan het IJsselmeer

Medemblik is de oudste stad van West-Friesland, alleen daarom al is het de moeite waard om de kade even aan te tikken tijdens een dagje zeilen op ’t IJsselmeer. De geschiedenis van dit stadje gaat dan ook al ver terug. Zo kreeg het als gehucht zijn stadsrechten in 1289, van graaf Floris, in eigen persoon.

Medemblik had als bloeiende havenstad een niet aflatende strijd tegen het altijd wassende water. Net als vele andere steden en dorpen rondom de toenmalige Zuiderzee. Daar kwam  abrupt een einde aan toen de zee werd afgesloten en het IJsselmeer ontstond. Toch zorgen de ligging in de kop van Noord Holland en de rijke geschiedenis van handel in de ooit zo florerende havenstad voor een unieke verzameling musea en bezienswaardigheden.

Uiteraard speelt het water nog altijd een grote rol in Medemblik, want het IJsselmeer is nooit ver. Rondom het oude stadscentrum is er volop ruimte voor natuur. Hier kun je eindeloos wandelen, fietsen en per boot het achterland ontdekken. Wat er allemaal in en om Medemblik te ontdekken valt staat hieronder voor je op een rijtje.

1. Kasteel Radboud aan de haven van Medemblik

Zodra je op het IJsselmeer afslaat naar de haven van Medemblik springt Kasteel Radboud in het oog. Op zijn eigen eilandje vol met bloemen en met indrukwekkende kantelen valt dit knoepert van een kasteel niet te missen.

Maar maak je geen illusies over prinsessen die gered werden door ridders te paard. Dit kasteel was een zogenoemde dwangburcht, zo wordt het sprookje ineens een beetje een nachtmerrie.

Al merk je daar vrij weinig van tijdens een selfie met het Kasteel als decor.

Kasteel Radboud in Medemblik

Kasteel Radboud als Dwangburcht

Het komt er eigenlijk op neer dat Graaf Floris V het verwende zoontje was van Willem II. Hij kwam dus gewoon uit Nederland en was officieel ‘Graaf van Holland en Zeeland’. Echter zoals dat soms gaat met over het paard getilde kereltjes besloot hij dat hij ook nog eens ‘Heer van Friesland’ wilde worden. Ofschoon het hem met een hele hoop stampvoeten alleen maar lukte om wat druk uit te oefenen in West-Friesland. Om te zorgen dat het volk daar luisterde en ze in het oog te kunnen houden. Bouwde hij kasteel Medemblik, zoals het eigenlijk heette.

 

De legende gaat dat hij het liet bouwen op de funderingen van het kasteel van Koning Radboud van de Friezen, vandaar dat we het tegenwoordig nog aanduiden als zodanig. Het is uiteindelijk niet goed afgelopen met de aspiraties van Floris en het kasteel raakte in verval. 

Het is in de 19de eeuw helemaal opgeknapt en sindsdien in handen geweest van de Nederlandse staat. Er heeft nooit een adelijke familie of ander spannend gespuis in gewoond, al is er wel korte tijd een beroemd kunstwerk in verstopt. In 1939 werd de Nachtwacht van Rembrandt hier ondergebracht tijdens de uitbraak van de oorlog, voordat het uiteindelijk in veiligheid werd gebracht in een bunker in Castricum.

Sinds 2016 is het kasteel overgedragen aan de Nationale museumorganisatie en is het publiekelijk te bezoeken. Waan je een prins of prinses en doe een balkonscène op een van de kantelen. Of trek een harnas aan en probeer een sprintje te trekken. Ook zijn er regelmatig wisselende exposities over de middeleeuwen en de geschiedenis van het kasteel, Medemblik en omgeving in het kasteel te bewonderen.

 

2. Het Scheve huis, historische gevels in Medemblik

Het scheve huis, zijn eigenlijk 3 scheve huizen, daar ga je al.

Het rijtje panden aan het Vooreiland is opgetrokken in renaissancestijl met zeventiende-eeuwse trapgevels. Verspreid over de gevel van de drie panden zijn vijf gevelstenen te zien. De uiterste twee beelden twee zeilschepen af, en de middelste drie ‘hoop’ of ‘wijsheid’, ‘geloof’ en ‘matigheid’.

De gevel helt naar voren en hoe dichter bij je staat, hoe dreigender dit lijkt. Ze noemen dit ook wel ‘gevels op de vlucht’ en alhoewel het lijkt of de huizen verzakt zijn, bestaan er theorieën en voorbeelden dat ze doelbewust zo gebouwd zijn.

Een theorie is dat het afgekeken is van de Amsterdamse trend. Huizen hadden daar vroeger houten gevels waarbij bij iedere nieuwe verdieping, de balk een stukje verder naar voren stak. Toen er een hele reeks stadsbranden plaatsvond in Amsterdam omstreeks de 16de eeuw besloot het stadsbestuur dat het afgelopen moest zijn met al dat hout en gevels van steen moesten worden gemaakt. Voor alle bestaande houten gevels werd dus een muurtje gemetseld dat vanzelfsprekend naar voren helde.

Een andere theorie is dat panden die een pakhuis functie hadden, voorraad makkelijk moeten kunnen ophijsen en dat gaat nou eenmaal beter met een gevel die boven iets verder uitsteekt dan beneden. Hoe dan ook, deze gevel is een bezoek waard tijdens een stadswandeling door Medemblik. 

3. De kreupel, vogeleiland in het IJsselmeer

De Kreupel is een voormalig eiland, dat is wel al een tijdje geleden. In de 16de eeuw om precies te zijn. Toen het IJsselmeer nog een onstuimige zee was. Later werd het een ondiepte en sinds 2002 een beschermd broedgebied voor bijzondere vogels als de zwarte stern, dwergsternen en visdiefjes.

Het is niet toegankelijk voor toeristen behalve dan als je het lief vraagt aan Staatsbosbeheer die hier de dienst uit maakt. Je kunt namelijk een plek aan een van de weinige steigers in dit gebied aanvragen en er een paar uurtjes doorbrengen of een nachtje blijven slapen, bijvoorbeeld  tijdens een zeilvakantie op een authentiek schip of op je eigen bootje.

Vogels bij natuurgebied 'De Kreupel'
Natuurgebied De Kreupel

Zeggen dat je hier alleen maar stilte hoort en het ruisen van het water is een leugen. Je hoort hier gekwetter van vogels die dit gebied veelvuldig gebruiken om te broeden en uit te rusten op hun tocht over het IJsselmeer.

Het is een bijzondere ervaring hier de zon te zien opkomen, alleen en omringd door water en vogels, een frisse duik te nemen voor ’t ontbijt. Ook mooi is om na een dag op het water, aan te komen en tijdens een barbecue aan boord de zon te zien onder gaan. 

4. Historische stoomtram tussen Medemblik en Hoorn

De museum stoomtram die nog altijd op en neer stoomt tussen Medemblik en Hoorn is een rijdend museum. De treinverbinding kwam in Nederland pas laat op gang, waarom zouden ze ook. Alles was over het water eigenlijk prima bereikbaar. 

Stoomtram Hoorn-Medemblik, foto C. van der Hart

Echter de industriële revolutie bereikt ook Nederland en het duurt niet lang voordat de eerste stoomtrein van Amsterdam naar Haarlem tuft in 1839. De aanleg van een treinverbinding gaat alleen over stevige grond en is behoorlijk zwaar. Het achterland blijft dus onbereikbaar per trein. Om toch sneller dan met een roeiboot naar plekken als Enkhuizen, Hoorn en Medemblik te komen wordt er een stoomtramverbinding aangelegd voor dit traject. Je zou het niet zeggen als je de kolos ziet maar een stoomtram is een stuk lichter en was ook aan te leggen op de modderige onverharde weggetjes die toen nog de enige manier over land waren om tussen die steden te reizen.

Vandaag de dag kun je het originele traject nog steeds afleggen. Je kunt verschillende reizen maken. Opstappen in Hoorn en naar Medemblik tuffen en omgekeerd.

Wil je echt een tijdreis maken, stap dan op in Hoorn en stap uit in Medemblik, hier ligt de historisch schip Friesland die ooit de veerboot tussen de Waddeneilanden was en vaar naar Enkhuizen, hier kun je middels een tussenstop ook nog even het Zuiderzee museum bezoeken.

5. Stoommachine museum in Medemblik

Met de geur van de stoomtram nog in je neus, kun je zo doorlopen naar het Stoommachine museum. Zoals bekend was leven aan de Zuiderzee niet bepaald voor mietjes met watervrees.

De polders rondom Medemblik verzakte regelmatig en sinds mensenheugenis probeert men op allerlei inventieve manieren te zorgen dat het boerenland niet onder loopt. Zo ook hier, eeuwen terug stonden er al 24 windmolens als malle te draaien om droge voeten en aardappelen te houden.

Toen de Industriële revolutie Nederland bereikte duurde het niet lang voordat de molens hulp kregen van een stoommachine gemaal. Maakte dat het leven even een stuk makkelijker! Door de jaren heen evolueerde de kennis en het materiaal zodanig dat de molens tegen het begin van de 20ste eeuw helemaal overbodig waren. Een schoorsteen en een nieuwe pomp later, kon het gemaal 800.000 liter water per seconde terug de zee in pompen.

De stoom machines hebben nog dienst gedaan tot laat in de jaren ‘70 waarna ze vervangen werden door een elektrisch gemaal een stuk verderop. Sindsdien zijn de stoommachines omgedoopt tot een museum en volledig opgeknapt en in originele staat herstelt. De verhalen vertelt door enthousiaste vrijwilligers en oud medewerkers zorgen ervoor dat een bezoekje echt de moeite waard is. 

6. Bakkerij museum ‘De oude bakkerij’ te Medemblik

Het bakkerijmuseum begon allemaal met een bakker uit een nabijgelegen dorp.

Cees de Boer hield zo verschrikkelijk veel van zijn vak, dat hij zijn hele leven allerlei attributen verzamelden die te maken hadden met het bakkersbestaan.Je raadt t al, zijn kinderen erfden deze collectie en in de jaren ‘80 van de vorige eeuw wordt er door hen een bescheiden expositie georganiseerd in het station van Medemblik.

Dit blijkt zo’n succes dat er besloten wordt een permanente expo van te maken en dat is inmiddels uitgegroeid tot een heus museum. Niet alleen leer je er van alles over het leven zoals dat er aan toe ging in de afgelopen 2 eeuwen en hoe het bakkersvak werd uitgeoefend. Er worden geregeld interessante exposities georganiseerd en ook kun je er workshops en demonstraties volgen.

7. Oud Hollandse spellen bij ‘Wat Aars’ in Medemblik

Of je nou op bedrijfsuitje bent, een vrijgezellenfeest viert, met de kinderen op sleeptouw of nieuwe vrienden wil maken, bij de lollige mensen van ‘Wat Aars’ zit je goed. In een jolige bui kun je je zo maar een hele middag vermaken, van midgetgolf tot Biljartgolf en van Oud Hollandse spelen tot curling, sluit af met een hapje en een drankje als je wil.

8. De Tuin de Lusten in Oostwoud net buiten Medemblik

Als je een fiets huurt of een stevige wandeling maakt en het centrum van Medemblik verlaat kom je algauw de tuin der lusten tegen.

De omgeving van Medemblik is wijds en erg groen. Zo ook de tuin, deze is te vinden in Oostwoud, op een paar kilometer van het stadshart van Medemblik. De tuin is in terrassen aangelegd en grotendeels wild. Je kunt hier genieten van vlinders, vogels en prachtige bloemen, misschien nog wel het meest van het uitzicht aan het einde van de tuin, groen West-Fries landschap tot aan de horizon.

9.Theaterkerk Hemels in Twisk, vlakbij Medemblik

Als je dan toch de omgeving van Medemblik aan het verkennen bent kun je net zo goed even een bezoekje brengen aan het dorpje Twisk en de bijzondere kerk die misschien wel hemels is.

Theaterkerk Hemels is in 2017 omgebouwd tot de tempel die het nu is, een broedplaats voor muziek, theater, ceremonies, samenkomsten en overnachtingen. Dat zijn nog maar een paar voorbeelden van de mogelijkheden.

Maak kennis met de oprichters René en Gerda en ontdek hoe zij hun passie en droom najagen op deze bijzonder mooie plek. Ben je in de buurt stap hier dan zeker eens binnen.

 
 

10. Molen de Herder, erfstuk in historisch Medemblik

Door de eeuwen heen bepaalde de vele molens in en om Medemblik het aanzicht van de stad, zo ook Meelmolen de Herder. De molens in Medemblik waren er om water weg te pompen, er waren houtzaagmolens en meelmolens, waarvan deze nog altijd prominent in Medemblik staat.

Molen de Herder is  als een van de enige overgebleven. Bezoek de molen en volg een rondleiding, van de Luizolder tot aan de winkel, waar  je met een ‘klap van de Molenaar’ naar huis kunt, het huis gebrouwen biertje.

11. Het Poorthuisje bij Molen de Herder in Medemblik

Naast Molen de Herder staat het pittoreske Poorthuisje. Net als de molen is het poorthuisje al vanaf 1500 terug te vinden op historische tekeningen en in de archieven.

In het Poorthuisje woonde de poortwachter die iedere avond en bij bedreiging van buitenaf de stadspoorten afsloot. De molen en het huisje zijn in de jaren ‘80 van de vorige eeuw gerestaureerd en tegenwoordig doet het Poorthuisje dienst als bar en restaurant, volledig gerund door enthousiaste vrijwilligers.

12. Stadsbrouwerij Radboud in Medemblik

Er wordt al vanaf de 13de eeuw bier gebrouwen en getapt in Medemblik. Sterker nog, op de plek waar Bierbrouwerij Radboud staat, gebeurd dit al meer dan 500 jaar!

Met al dat scheepsvolk dat sinds mensenheugenis de drukbezochte haven van Medemblik binnenviel kon een brouwerij niet ontbreken. Vandaag de dag kun je bij deze authentieke brouwerij een rondleiding krijgen en de verschillende bieren proeven. Een feestje geven is er ook mogelijk en lekker borrelen is natuurlijk waarom je eigenlijk komt.

13. Eetcafe de Kwikkel in hartje Medemblik

Te midden van al het historische geweld serveren ze bij eetcafe de Kwikkel, de beroemdste burger uit de streek. Maar voor koffie met gebak of een drie gangen diner zit je hier ook goed.

Daarbij heb je hier een prachtig uitzicht over het water en kun je even uitrusten na je rondje rond het kasteel in een harnas of een tochtje zeilen over het IJsselmeer.

14. Cafe Brakeboer

Zoek je echt een authentieke zaak waar de geschiedenis van Medemblik van de muren druipt dan moet je zeker even binnenstappen bij café Brakeboer.

In dit voormalige hotel aan de haven, liggen er nog hoogpolige kleedjes op tafel en de kastelein is de hartelijkste van heel West-Friesland. Met regelmaat treden hier bandjes op en met een vers getapt biertje tref je altijd wel een paar schippers of maten aan op het bankje voor de deur met uitzicht op de net aangemeerde zeilschepen.

15.  Restaurant Danny Leung, de beroemdste Chinees rond het IJsselmeer

Na een rijsttafel van Danny heb je zeker weten geen honger meer. Beroemd onder de lokale bevolking maar ook bij de vloot mensen en hun gasten. Die laatsten komen hier al jarenlang graag eten op doortocht door Medemblik.  

Gelegen in de hoofdstraat met een onmisbare gevel, loop je hier makkelijk binnen na een dagje sightseeing in de omgeving.

Hoe bezoek je Medemblik

Vanuit de randstad is Medemblik makkelijk bereikbaar per auto via de A7. Uiteraard kun je de stoomtram nemen vanuit Hoorn, of de bus vanaf Amsterdam.

Wil je het IJsselmeer en de leukste havensteden er rondom ontdekken dan is een zeilreis vanuit de haven van Enkhuizen je beste optie. Vanaf het IJsselmeer zeil je zo de haven van Medemblik binnen. Dit kan met vrienden, familie of bijvoorbeeld als bedrijfsuitje.